𝐃𝐀𝐖𝐑 𝐊𝐀 𝐑𝐀𝐖𝐊, 𝐕𝐀𝐖𝐈𝐊𝐇𝐀𝐓𝐍𝐀 𝐋𝐄𝐇 𝐀 𝐓𝐀𝐖𝐏𝐍𝐀

(𝐾𝑎 𝑡ℎ𝑖𝑎𝑛𝑝𝑎 𝑡ℎ𝑖𝑙 𝑡𝑎𝑤𝑛, 𝑘𝑎 𝑠𝑎𝑤𝑖 𝑐ℎℎ𝑎𝑤𝑛 𝑠𝑎𝑘)

A kum chu sawi lo mai ang. Kan tlangval chhuah hlim, khawvela nun awmze nei lova ka tal pawl ve nawk nawk lai, chhungkaw awmzia leh nun awmzia hre lo leh, Pathian lam ngaihsak lek lova hun ka hman lai a ni. Mihring mihrinna hrim hrimah hi chuan misual tak niin ka inhre lem lo va. Ruihhlo vang erawh chuan nun hi a lo bawraw thei khawp mai a, duh reng vang ni lovin pawi thui tak hi a lo khawih theih dawn khawp a lo ni.

Nia, ruihtheih thil a nih tawh phawt chuan a rem rem kan ti kha a ni mai a. Kan zu a, kan hnim a, kan inchiu a, kan in a, kan bar bawk a, kan liluh lo chauh a ni ber mai. Chutianga hun ka hman thin lai chuan tum khat chu, ti tan tawh mai ang aw…

Mual sirah mei kan chhem a, zan pawh a tlai leh tawh viau mai, dan pangngaiin kan kai leh phit phet tawh khawp mai bawk. Chutih lai chuan veng danga nula pakhat, hmelchhe lem lo tak hi a lo lang ve hlawl mai a. Ka ral hriat sa tawh tho a ni a, ruihtheih thil duh ve tak leh pawisak nei lem lo tak a ni. Tlangnel takin kan bulah chuan a rawn awm ve nghal bawrh bawrh a.

Engtinnge kan han inkawm bing chhoh dan chiah chu ka hre lo, kan pahnih chuan kan kal hrang ta a. Kan veng pelin veng dang kan pan a, ani chuan min ON dan kha a thiam riau a niang chu, dawr rawk tur tha deuh a hriat thu leh, ka rawk ngam leh ngam loh chu min zawt a. Kei lah chuan, “E.. ngam eee” ka lo ti phur ve hle mai bawk a. Chumi lam chu min panpui ta.

Kan dawr rawk tur a sawi tak pawh kan thlen hma chuan, dawr pakhat rawk mai awlsam hmel deuh hi kan hmu a, “I lut thei ang em?” min ti a. Kei lah inla pa bawk nen, “Thei awm teh ee..” tiin kawngka bul bang rangva chu kar kauvin, kawngka pui a chhung lam atanga inkalh chu ka hawng a, ka lut ta a. Dawr rawk thang ve viau tawh niawm takin ka lo thiam phian mai. Mahse…

Ka thiannu chuan pawnah min lo nghak a, kei, ka lut fel deuh chauh tih chuan VDP Duty tei kual chuan ka thiannu chu an rawn hmu ta tlat mai. Ani an lo rinhlelh sa deuh a nih vang chuan an rawn pan ding nalh a, in chhungah tunge lut tihte zawtin an rawn dawp titih ta nghal. An thawm chu inchhung atang chuan ka hre reng mai a, rilru a buai ta phat mai. Rui viau e ti lo chuan ngaihtuahna chu a lo la fim viau tho ni tur a ni.

Tichuan, thlang lam tukverh chu ka hawng a, tukverh chu a lo sang nasa mai. Mautlawn tel khat hi tukverh zawnah a rawn intung chho a, tukverh chu a rawn thleng pha lo viau bawk si. Mahse, kawng dang awm ta lo chu, ka zuang thla risk ta pawp mai. Ka vannei asiamin mautlawn tel chu man thlain, zut thla deuh reuh pah chuan him takin lei ka thleng ta a. Thlang lamah ka tlan thla vang vang. Ka him ta... kei chu!

Mahse, ka thiannu kha an man si. Duh ila chuan an hmuh lek loh tura tlanbovin him takin ka tlansan thei ngei mai. Ka rui inti pa laklawh chuan ka thiannu phatsan kha ka duh thei ta tlat lo. An awmna lam pan bawk chuan ka chho tha leh ta a. VDP ho chu ka thiannu chhar thar kai chungin ka lam panin an rawn chhuk thla a, kan intawh dawn meuh chuan ka huphurh leh deuh si. Ngawi rengin kan inhmelhriat loh pelh ve ta mai a, ka thiani pawh chuan min rawn sawi duh bik lo.

Hima taka kan inpelh hnu chuan ka thiani chu a lo rinawm seng bik lo a niang chu... VDP ho chuan chak tak maiin min rawn zim chho a, ka tukhumah te, ka ngalah te, a rem rem hi a ri nghal zawt zawt mai. Min man fel ta der mai. An hmunpuiah min hruai a, kan thil lo ruksa chu min puttir a, khaw laia min han chhawm hnak hnak mai chu ruih zawm zel a har khawp nain, harfim anga awm chu har tak a ni thung; ka la rui der chhunzawm char char mai a ni.

Tichuan, an hmunpuiah chuan min han dawp ta tak tak a, kei kha ka lo fing hman hlauh a, kan thil tih tlangpui, pawi lutuk lo tur chin chu fel takin ka sawi nghal vek a, ka sawi duh loh chin erawh chu min han dawp nat deuh pawhin ka sawi duh bik tlat lo thung a, min dawp duh tawk ta hram a.

Ka thil tawna ka hriat reng pakhat chu, min han dawp a, min vuak thuai thuai te, min ben sawk te aia hrehawm chu – ka ngal char a, chheni tak te-a zawi tea min khawn keuh keuh rengna kha a hrehawm ber. A tir chuan a na pawh a ni lo, a vawi 50-na velah chuan chuan huphurhawm duh tawh tak a ni.

Tichuan, ngaihdam ka dil a, ka vawikhat tihna a ni a, tun bak ti leh tawh lo turin ka intiam bawk a. Police hnenah em chuan min hlan ta lo.

Ka intiam ang ngei chuan rukruk chu ka chhunzawm leh ta lo. Chuta min mantu zinga pakhat phei chuan tun thlengin min duhsak a, ka intiam ang ngeia ka awm chu a lawm zawng tak lo ni ngei tur a ni.

Chuta ka la hriat reng pakhat chu, VDP Duty zinga pakhat khan ka beng bulah, “I thiannu hi i englo em?” tiin min rawn zawt su su a, “Teuh lo mai,” tiin ka lo chhang a. “I vannei hle mai, HIV + a nih hi aw,” a ti ta a.

Pathian hi chuan min lo veng reng a lo ni. Hetiang khawpa hun lo hmang khawlo tawh Pathianin min han khaichhuak leh hi a ropui ka ti thin. Vawiina nun hmang tha lo mekte pawh hian nun kawng dik in la rawn zawh thei a ni tih hi lo hre mawlh teh u.

𝐴 𝑓𝑎𝑎 𝑘𝑎 𝑎𝑤𝑚 ℎ𝑚𝑎 𝑝𝑎𝑤ℎ𝑖𝑛,
𝐾𝑎 𝑃𝑎'𝑛 𝑚𝑖𝑛 ℎ𝑟𝑒 𝑡𝑎𝑤ℎ;
𝑇ℎ𝑙𝑎𝑙𝑒𝑟 ℎ𝑟𝑒ℎ𝑎𝑤𝑚𝑎 𝑘𝑎 𝑎𝑤𝑚𝑖𝑛,
𝐴𝑛𝑖'𝑛 𝑚𝑖𝑛 𝑣𝑒𝑛𝑔 𝑧𝑒𝑙.
𝑇𝑢𝑛 𝑡ℎ𝑙𝑒𝑛𝑔𝑖𝑛 𝑚𝑖𝑛 𝑙𝑎 ℎ𝑟𝑢𝑎𝑖 𝑓𝑜 𝑣𝑎,
𝐻𝑙𝑎𝑢ℎ𝑎𝑤𝑚 𝑧𝑖𝑛𝑔𝑎ℎ 𝑝𝑎𝑤ℎ;
𝐿𝑎𝑤𝑚 𝑡𝑎𝑘𝑖𝑛 𝑘𝑒𝑖𝑖𝑛 𝑘𝑎 𝑧𝑢𝑖 𝑎𝑛𝑔,
𝑍𝑖𝑜𝑛 𝑡𝑙𝑎𝑛𝑔 𝑡ℎ𝑙𝑒𝑛𝑔𝑖𝑛.

INTHLAHDAH

Mizo kan niha rualpawl thei mi pangngai kan nih chuan eng pawlah emaw tal chuan kan tel deuh vekin ka ring. Kan telna pawl erawh a inang lo thei viau ang; Kohhran huang chhungah te, khawtlang huap pawlah te leh District leh rampum huap pawlah pawh a ni thei ang. Eng pawh ni se, pawla kan telna reng rengah hian mi inthlahdah deuh tak pahnih-khat tal hi an tel ve ziah duh khawp mai.

Hun tiam neia tih tur neih changte hian a hun dika thleng ve thei miah lo, nghah ngai ziah pawl hi an awm reng a, mi hrang hrang ni lovin, a tlai ngai reng hi an ni duh khawp mai bawk. Mawhphurhna han insem changte hian hun tiam neia tihfel ngai chi-ah te a hun chhunga tifel ve hman lo, a hnukhawi pawl hi an awm ve ngei ngei thin.

Heng mi inthlahdah tak takte hi Pawl tichak lotu an ni fo thin a, zah nachang hre chuang miah lo an ni duh khawp mai. Kawng leh lamah chuan mi thenkhat chu inthlahdah viauin lang mahse la, kawng dangah pawl tana tangkaina nei tak a ni thei tho bawk.

Engpawh ni se, pawla i tel ve a nih chuan, a tlai reng chi leh tur reng ngai ang chi hi nih loh hram tum rawh. Tlai reng thinte hian chhuanlam tha tak an nei reng thin a, tlai ve duh miah lote hian chhuanlam siam tur an nei ngai lo chu a ni bik miah lo. Chhuanlam tur zawng zawng ai khan hun tiam an ngai pawimawh a, an ti hram thin zawk a ni. Tlai leh tlai loh hi kan dinhmun azir ni lovin kan thinlung lam zawk atanga intan a ni. Tlai hlau thinlung pu mi chu a tlai ngai lovang.

Mihring inthlahdah laklawh chu a inthlahdah reng mai a, tur chawpin a tih tur chu a tifel ve hram hram tho a, mualpho zeuh zeuh erawh a nei fo. A thawhpuite rilru hi a tihah thei viau thin. Inthlahrung tak anga langin a tlingtla ve thei zel tho.

Nang chu ngun takin inngaihtuah la, inthlahdah laklawh ang hian awm ve suh. Vawikhat i tawlh chuan i tawlh zel ang tih hria la, tang mar reng ang che.

THALAITE LEH SUM LEH PAI

Khawvel changkanna-in min run a, rualelna khawvelah kan cheng ta ti ila, kan nunphung leh rilru sukthlek tlangpui atanga chhut hian kan sawi sual tam awm lo ve. Hetiang huna cheng |halaite tan hian Sum leh Pai thlir dan dik hi a pawimawh ngawt mai.

Thalai nun hi inbuatsaih nun a ni leh zual bik a, nih tur ang ang la nih hma, hmathlir (future) thui tak la neih lai a ni. Hausak leh ropui chakna te, lar leh hmingthan chakna te, kawppui tur tha tak neih duhna te, eizawnna tha tak neiha chhungkaw hlim tak din duhna te leh khawvel thil kawng hrang hrangin rilru a luah nasa em em a. Thiante leh rualpuite pha lo bik nih hlauhna te, an neih ang neih ve phak loh hlauhna te pawhin rilru a luah nasa viau bawk thin.

Sum hi hlimna zawng zawng bul emaw tih a awl khawp mai. Mi tam takte rilruah, Sum ber neih phawt chuan thildang engmah ngai tawh lo tur ang hiala inngai a, a bera dah a, nasa taka sum leh pai lama tlan vak mai duhna a awm fo. Tirhkoh Paula chuan ringtute kan fimkhur a tul zia hriain, vaukhanna chiang leh khauh tak min pe a, “Tangka sum ngainat hi sual tinreng bul a ni si a; chu chu thenkhatte’n an awt a, rinna chu an kal bosan a, anmahni leh anmahni lungngaihna tam takin an inchhun tlang ta chuk a,” tiin min lo hrilhlawk diam tawh a ni. (1Tim. 6:10). Hlimna emaw tia rinna kal bosan phah khawpa sum ngainatna rau kan chang a nih ngat chuan lungngaihna keimahniah ngei hian kan inthlentir dawn tih hi chiang takin a sawi lawk a. A dikna chhiar sen loh mi tam tak nunah kan hmu mek bawk a nih hi.
 

Kan Bible hian hausak a phal lo chu a ni hauh lova, mahse, a sawi mawi tehchiam lo ni erawh chuan a lang.  Hausak tuma tlan vakte hian kawng him lo an zawh palh fo thin a, hausa tlak lo hausate hi midang tana hnawksak an ni fo thin. Pathian hi kan mamawh engkim hretu a ni a, tul leh tha a tih phawt chuan a malsawmna hi min vur thei a, malsawm tlak ni tura nun lo hman leh dawhthei taka lo nghah erawh kan tih tur a ni.
 

Thlan tur dik Isua Krista hi kan nunah thlang phawt mai ila, khawvela kan thil mamawh leh A rawng kan bawlna kawnga tul apiang chu kan tan dah sain a awm reng a, a hun a tihah kan nei mai dawn a ni. Hla siamtu chuan, “Lal Isua ka neih phawt chuan ka rethei love,” tiin “Lal Isua ka tan engkim a ni,” a ti tawp mai a, he nun hi kan mamawh tak chu a ni! Lalpa pek loh malsawmna hi chu va zawn chu sawi loh, a hlauha hlau tur zawk kan ni tih hi hriatfiah a tha hle mai. A tawp chu lungngaihna mai a ni si a.

Sum hi engkim tehfung atana hman a awl viau mai bawk. Mihring zahawmna hi rosumah a innghat lo va, in leh lo ropuina leh a lirthei neih thatah a innghat hek lo; khawvel thila ropuina hi chu kawr mai a ni. Thih hnu piah lama chhawm theih a awm lo va, he damchhung ngei atan pawh hian a tawk zo chuang lo; hlimna famkim a thlen lo a ni. Zahawmna tehna dik chu Lal Isua bawk hi a ni a, Isua nuna neitu nun hi nun zahawm chu a ni a, van thlenga chhawm tur a la ni zui leh nghal.

Tangka sum ngaina lo tura inzirtirna hi lak sual palh erawh a hlauhawm khawp mai. Khawvela cheng kan ni a, khawvela rawngbawl tura dah kan nih avangin kan mamawh neih nan leh Lalpa rawngbawl nan sum hi chu kan thawkchhuak tur a ni. Sum ngaina lo tura min fuihtu Tirhkoh Paula ngei pawh hi mi thawkrim leh taima a ni tih kan hre vek mai. Ringtu nun hi thuthluang nun a ni lo va, malsawmna van tla dawn tum nun a ni hek lo. Pathian malsawmna tawng baw thei khawpa thawk tur leh, chu a malsawmna chu luanchhuahpui zel tur kan nihna hi kan chian a tul em em a ni.

Sum hi a pawimawh em em a, kan thawk ang a, taima takin kan thawkchhuak ang. Amaherawhchu kan zahawmna leh nunna hralhna atan chuan a pamhmai hle a ni. Sum thuneihna piaha la chawl tur kan ni tlat si a.

- 21.02.2016

Ka tlan bo a...

Tum khat chu ka pa hnen atangin ka tlan bo a, khaw lam hla taka kal ka tum a ni. Tlan bo han tih hian a tlan tak tak chuan ka tlan hran lova, a kalin ka kal bo a ni mah zawk. Tlan bo duhna rilru nei hial khawpa thinrimna ka nei hran lova, ka châk ve hranpa hrim hrim vang a ni zawk. Rawlthar tir intih pâ hun lai kha a ni a, ka phak tawk lehkhabu ka chhiar atang te, mi chanchin kan sawi ho thin atang te khan chhungte tlan bosan kha pâ ta riauva hriatna kan nei tlat a. “Ka pa-in min hauh hmasak berah ka tlanbo ang” tih rilru pu sa ran chungin ka inkau sa phân rei tawh reng a ni.

Tichuan, engemaw thu hote avangin min hauh ni a lo thleng ta ngei a, ka lo ruahhman lawk ang ngeiin ka titau ta hmak hmak mai le! Room kawngkhar ring fe-in ka khar tau a, a rukin ka insiam ta malh malh a. Ka bag lian lem lo tak chu puar peng pawngin ka hnawh a, tukverhah ka uai thla a, huan mawng luikawr zawhin ka chawhnu chhuah ta ngawt pek a.

Thui fu lui kawr ka zawh thla a, ka chemte chhuanawm lem loh tak chu ka kawnghrenah ka pai a, inti pâ takin lungpui leh lungpui inkarah te chuan ka zuangkai thla vei thoh thoh a. Ka chhungte mangang lai vel turte, ka pa inchhir hmel tur te ka ngaihtuah pah a, nuam hi ka ti veng veng mai.

Ka tum ruk dan chuan kawng awm chhung chu ramhnuaiah ka kal phawt anga, a rem rem ka ei anga, ka thlen tawpna-ah ka mu tawp anga, ka harh velah ka kal leh thin ang. Kawng mumal a awm loh hnuah pawh ramhnuai pilril thei ang ber lam panin ka kal zel anga, mi tumahin min hmuh theih lohna hmunah buk ka sa anga, chutah chuan a theih chhung ka cheng ang. Ei tur atan lui dung sangha leh kaikuang te ka man anga, a remna hmun apiangah ka thang siamchawp ka kam bawk anga, mi lo leh huan ka hmuh remchan chuan a ei theih awm chi apiang ka ruk sak bawk anga, ka pumpui hnawhpuarna khawp chu ka hmu em em ang.

Ramhnuai ringawta awm ka nin viau hunah a rem dan a zirin ka duh leh khaw hnai vaiah a rukin ka chhuak zeuh zeuh bawk anga, ka tana tangkai thei tur thil remchang apiang ka ru thin ang. Tichuan, kum nga vel chu hrehawm deuh mahse, ka tuar tang tang anga, ka haw leh thut ang. A ropui dawn em asin!

Khawtlangin an theih tawp chhuahin min zawng tawh a, min hmu zo lova. Ka hming chu hmun tinah an sawi a, mak tiin rinthu hrang hrang nen ka chanchin an insawisiak a. Mizo dan pangngaia inzawn hun a zawh thleng pawhin min la hmuh tak loh avangin thlan thut te an nei fel dim diam tawh a. Ka chhungte erawh chuan engtikah emaw chuan lo la haw ve mai tura beiseina lian tak an nei reng thung a. Ka thian kawm thin hote chuan a tirah chuan tlanbo satliahah min ngai a, min ngaisang fu ang. Mahse, ka bo rei tak em avang chuan tawhsual tawk emaw, ramsa hlauhawmin min ei zo ta-ah emaw min ngai anga, min khawngaih ngawt ang. Lalhlima phei chuan min ngai leh zual bik anga, thian kawm tur a haihchham viau ang.

Chutia kum nga zet a lo vei hnuah chuan tun ai hian ka lian daih tawh anga, ramhnuaia chu leh chen awm ta chu ka hmel te hi a bumro tawh khawp ang. Ka lu chu meh ngai loh a nih avangin ka sam chu a sei uai hnuang anga, ka hmuihmul leh khabe hmul te chu a buk hle bawk ang. Ka taksa chu a sek phiar khat tlat anga, han en mai pawhin tu tan mah cho rual loh ka ni sa hrim hrim. A va nuamin a va ropui dawn tak em!

Ka suangtuahna hlir chu kawmin ka lo thleng thui ta fu mai. Kawr chhengchhe zual pui ka pel tawh a, luipui kawr ruam zau fu mai hi ka pawh thla ta hlawl mai a. Lui dung ringawt a, kal chu a fuh dawn lova ka hriat avangin ka chhak mual ‘Tumbu mual’ an tih mai thin lam pan chuan luipui chu ka kalsan ta a. Khua a thim thet thet tan ta!

Luang pik karah kawng zawnga thui fu ka kal chhoh hnu chuan kawng tum bel tak hi ka pawh ta hlawl mai a, thla a muang huai mai. A dik tak chuan khaw han thim tur chuan rilruah inchhirna min pe tan deuh a, ril a lo tam tan ta bawk nen chu kawng tum chu zawh a, kan khaw lam pana haw leh mai a chakawm rum rum mai. Mahse, ka suangtuahna zo zai kha!!

Ram hnuai ril zawk lam pan chuan ka kal leh ta zawk a, thui pawh ka kal hmain khua chu a thim achha a ni ta mai. Kawng chhakah chuan Changel hmun chhah tak a awm a, zanriah tur tumbu khawrhin ka lut chho a, tumbu thahnem fu chu harsa lo takin ka han hmu mai a, hmanhmawh takin kawng ka pawh thla leh a. Kawng thlang deuha thing lian tak buk hnuai chu belin mei ka nun a, ka tumbu chu ka rawh a, tui ti lem lo takin ka ei ta a.

Zan hi lo a nuam miah lo. Mahni a ramhnuai pilrila awm phei chuan a lo nuam lo takzet tih ka hrethiam tan ta riau mai! Khawiah nge ka mut ang aw..? tiin ka hawi vel ruai a, ka chung thingzara mut mai chu remchang ber turah ka ngai a, mei chu ka vur alh belh hluah a, hnaivaia ramhrui awm ang ang chu chhatin thingah chuan ka lawn ta a. Thingzar nuam ber tura ka rinah chuan a theih ang tawka nghetin ka inphuar a, mutthilh ka tum ta a.

Rin ang ngawt a lo ni lo, nungcha leh sava thenkhat hram ri te, ral khata eng ramsa nge tih ka hriat loh hram ri leh tuarh thin te chuan khawhar an hnem hauh lova, mut an tichhuak hauh lo bawk. Thli thawin ka awmna thingbuk a chhem rik sung sungte chuan engemaw ti tak hian min rap deuh roh lehnghal. Chu zawng aia hrehawm chu a thim chhah mup mai hi a ni. Ka hnuaia ka meichhem ling thi tep tawh chauh chu ka hmuh theih awm chhun a ni a, chu lah chu a ral ruai a ni tawh mai si! Thim rau rau a, thim zual bik che leh suau suau thin chu thinghnah leh mau buk, thliin a chhem chet a ni tih hre reng chung chuan hmuh a nuam chuang lo. Ka maimitchhin san lui a, ka thinlung chhungril ber atang chuan ka inchhir ngawih ngawih a, mahse, tih theih ka nei rih si lo. Tunah hian haw leh ngawt dawn pawh ni ila, a thim lutuk tawh. Ka thleng zo chuang lovang. Min zawng tute hi lokal hlauh se, ka ti ru veng veng a, thawm reng a awm si lo. Naktuk khua a lo var hun chuan ka va haw dawn chiang em! ti rilru reng chung chuan ka lo muhil ve ta nge nge a.

Engtia rei nge ka mutthilh hman ka hre lo, ral khat deuh atanga ka hming ngei maia min koh ri ka hre ta tlat! Ka eih mai ngam lo. Thawm a lo hnai zel a, min ko nawn leh ta! Ka phur takzet! Mahse, ka chhawn rih chuang lo. Chutia min zawng tute an lo hnaih velah chuan ka thla a muang thar leh ta a ni ngei ang, ka inti pâ thar leh ta riau. Ralkhatah chuan an meichher eng pawh ka hmu ta vuai vuai a, ka rilru chuan an ruala haw chu a duh leh ta hauh lo mai. Ka chhawn loh phawt chuan min hmuh mai ka ring lo bawk. Ka mei chhem a thi vek tawh a, ka tawmna thingbuk lah thim zinga han hmuh mai chi a ni lo bawk.

Ka piah lawkah chuan mi pathum meichher kengin an lo lang ta tham tham a, Ka pa Thanga leh Vengthlang Pu Saia leh U Liantluanga te an ni tih ka va hmu thei. Ka piah lawh atang chuan U Liantluanga chuan min ko leh vak a, ka lo nui ru char char vel a. Ka hnuai zawn an kal lai chuan an tawng thenkhat chu ka hre vuai vuai thei. Helai em em a, ka kal ngam an rin loh thu vel an sawi niin ka hria. Ka pâ thar leh ta riau! Min kalpel a, rei vak lovah an thawm a lo ri leh a, an lo let leh a ni.

Min hmu mai ang tih hlauin ka lo tawmin ru hle a, mahse, an beidawng lo let leh a ni tih an ti ti atang chuan ka hre thei mai. Min hlat telh telh a, min hawsan turin an liam leh ta. An thawm a zawi tual tual a, an reh fel ta. Ka khua a har leh tan deuh a, ka thlaphang leh tan deuh. Va zui a, auh vaka an ruala haw mai tur em ni-ang? A uihawm ka ti deuh bawk si. Engpawh nise, naktuk zingah ka haw thei tho alawm ti rilru chungin mutthilh ka tum leh ta zawk a. Ka muhil ve leh ta mai reng bawk a.

Sava hram ri neuh neuhvin min tiharh a, ka awmdan chu ka bo ang reng hle. Mahse, ka harhchhuak leh thuai a, ka mawng leh pang chu a lo kham em em a, ka ke a mu chuah chuah bawk a. Ka inphuarna hrui te phelhin khawr tak leh tlak hlau ang reng takin ka zi mar kual vel a, zawi muangin ka chhuk ta a.

Zan hmasa-a ka thil ei mumal loh avang chuan ka kua a ruak hle a, ka tuiin a hal huam huam bawk. Ka mamawh hmasa ber chu tui awmna zawn hmuh a ni. Ka piah mual tlak lamah chuan kawrte a awma ka rin avangin ka rin pan ta ngawt a, a lo hla phian leh nghal. Ka va thleng chu tui hna kangchat tep tawh hi a lo awm tak tak a, lui kama hnahthial hnah chu khawrin tui ti takin ka in ta khawlh khawlh a, a nuam leh tan ta riau mai.

Rilruah chuan tukthuanah enge ka hman ang tih a lo lang a, han tih vak ngaihna ka hre lo fu. Kawrte chu ka zawh chho hlek a, li sum lian vak lo, tui hnain a kang san deuh thawh tawh hi ka han hmu a. Kaikuang leh nghate an lo leng sap sap a, thehkang ka tum ta a. Hmanrua hman mai tur ka neih loh avangin changel kawr ka hik a, engtin tin emaw ka khawrpum a, tui theh nan chuan ka hmang ta a. A hna a tlem tawh hrim hrim bawk a, rei vak lovah chuan ka kang dawn ta mai a. Lung puk karah chuan sangha mei hlap ri hlap hlap te ka hria a, ka phur tulh tulh a, thlantla hluamin ka tang a. A kang ta! Kaikuang leh nghate an per sup sup a, ka man ta teuh mai. Lalhlima awm ve se, nuam a tih dawn nen le!

Changel hnahah phahah ka dahkhawm a, buk ta chiah ila, kg 3 a tling hial awm e. Mau chawng ka sat a, mei ka nun a, ka chhum ta barh barh a, a nuam veng veng. A hmin dawn hnaih chuan ka thlang kawngah chuan thawm ka hre ta thut mai!

Bihrukna hun awm miah lovin ka pa ngei mai chu a lo lang thut a, ka pate Tluanga leh U Liantluanga ten an rawn zui bawk. A ngaihna a awm ta ngang lo.

Min hauh vak ka ring a, mahse, min hau miah lo. Ka pa chuan lawm takin min rawn kuah a, “Enga tinge min kalsan mai le?” tiin a mittui a khap per sak a. Ka pa mittui ka vawi khat hmuhna a ni. Ka lung a chhe em em a, inhnip hlawp hlawpin chungin ka kuah let a, ngaihdam ka dil ta a. Patea chuan thil awmdan man thiamin kan karah a lo tlazep vat a, ka sangha man chungchangte chu a rawn sawi ta zawk a.

Chaw fun lian tawk tak pathum an rawn phawrh a, ka sangha chhum lai bakah chuan ka man sa dang te an chhum belh a, chanchin inhrilh tawn pahin puar takin chaw kan ei a, hlim leh pheichheh zang vahin in lam kan pan ho ta a…

October thla a lo thlen hian ka pangngai thin lo!

Teh tawp mai a! Mi ang chiah lo ka nih duh hmel viau mai.

Nia, mi ka ang chiah lo te pawh a lo ni mahna, ka pangngai lo miau si a le. Hetiang ka nih tanna hi kum tam fu a lo ni ta.. Engpawhnise, a chhan leh vang ka han sawi dawn teh ang.

Furpui nat kum, khuangruahpui sur avanga harsatna tam tak a thlen kum a nih vang pawh a niang, Favang hun nuam leh boruak thengthaw nuam tak kan han chuangkai leh ta chu, rilru a hlim surh mai a. Tlangval rilru thawveng keini ho rual tan phei chuan enghelh reng kan nei lo. Khawchen thin vanga nula rim thulh a ngaih zan vawi tam kan paltlang tawh a, tunah zawng hun khirh kha a liam ta si.

October thla arkaiden zan a ni a, duhthusam ai maha tha zawkin khua a thiang a. Lungrun theih tawpa a mawina zawng zawng phochhuah ngei tum niawm takin Chhawrthlapui chu kawlah a chhuak tan ta phut mai! A eng no teh ang chu! Chhan leh vang awm lem lo tan pawh tih deuh nghulhna tur a ni ve hrim hrim. Chutih laiin he hun Tlumtea thlir taka lo thlirtu tan phei chuan zan duhawm a va ni teh lul em! Helhhawlh avanga zanriah pawh ei thathum thei tawh lo, ka tan ngat phei chuan sawi ngaihna tak pawh a awm lo a ni ber zawk e…

Kei, hmangaihna sawifiah thiam ve lo hian sawifiah lo tul ta thut ta ang se, ‘A laka ka rilru put dan hi hmangaihna chu a ni,’ ti-a ka kawh mai tur mihring nen hun hlu tak hmandun kan tum zan a ni a, ka phur tawh takzet a ni. Khawvela ka hmangaih awm chhun, ka damchhunga ka phatsan tawh ngai loh tur leh min hmangaih ve em em tu a ni miau alawm le. Chhawrthlapui hi kan tan a lo hlu tawh thin a, kan inkar hmangaihna min hriatpuitu leh min nemngheh puitu rinawm tak a ni tlat thin bawk.

Kumin Full Moon lawm kan tum dan phei hi chu kum dang zawng aiin kan urhsun a, a chhan chu thlaleh lo awm tur maiah hian ‘Kumtluang atan’ ti-a inkutsuih kan tum ve tawh vang a ni. Palai te intir fel tawhin phur taka inbuatsaihna kan kalpui ve ve hunlai a ni.

Nulat tlangval hun hnuhnung a ni tawh dawn a, damchhung sawi tling tur khawpa hun hlimawm hman kha thil tihawm tak a ni ve reng a. Dam te-a kan awm a, tum anga hun a inher chhuak a nih ngai chuan vanglai hunte a lo la liam ve anga, kan la ngai dawn si a… kan ti a ni.

Tichuan, phur takin ka chhuak a, phur tak veka min lo dawngsawngtu turte run lam chu ka pan ta a. Veng hran daiha kal tur ka nih vang leh kar a hlat deuh avangin hmanhmawh rilru takin ka pen sauh sauh a. Hah reng ka hre lo. Veng hrang hrang pathum lai ka paltlang hnu chuan ka kal tumna veng ramri ka lut tan ta a..

Khaih khaih khaih…

Lo ngaithla theuh rawh u,

Veng chhung chhiat tawh thu ka han puang ange.

Tun maiah khan ……… a boral a!!

Veng chhung mipuite kan inhriattir a ni e.

……………………………………

Karei!! Ka bing mup mup mai. Ka tlan vak tih ka la hria, ka thlen dan ka hre tawh lo. Mahse, ka thleng hlawl. Mi an lo phu sup sup. Ka au ruai ruai. Dawt ni tlata ka hriat kha a lo dik si tih ka hmu… Ka ngawi. Tin, ka khawvel a tawp ta!

Kha zana ka mualpho dan zawng zawng kha sawi vek dawn ila, mahni mawng hlim mai ka ni dawn si. A chhan chu ka patling thei mawlh lo a ni. Tin, chiangkuang takin ka hre lo hrim hrim bawk. Mi tam fe hian min buaipui a, eng eng emaw min hrilh teuh hlawm tih ka la hre thei. Mahse, ka hmui hian chhang let turin chakna a nei lova, ka lei hian a thil thiam hi a hmang thei tawh lo. Nih dan pangngaia a tih ngei ngei tur ka mit hian mittui reng a pechhuak thei tawh hek lo. A sakruang rial ang dai hnu melh ringawtin mitkhap zai reng rel lovin ka tlingtla ni ta berin ka hria.

Khami tlai khan pangngai takin zanriah an kil ho a, kan inneih tur chungchang sawiin hlim takin an ti ti ho a lo ni. Mahse, nat lawk pawh awm miah lovin a chaw ei kham chu a tlu thut a, a mel awrh awrh a, khuma an mut hnu rei vak lovah mihring a tling zo ta lo nghal mai a lo ni. Kan in barakhaih dan hi barakhaih an tih pangngai hian a sawifiah zo thlawt lova, mahse, sawina tur dang tawngkam a awm miau si lova, min barakhaih takzet a ni ber e.

Dan ang vekin thil kalpui a ni a. Kan tlaivar a, kan tuar tlang a, a tukah kan vui a, hun hi a liam puat puat a ni ber mai. A chhungte nat dan leh tawrh dan te ka hriatpui lo va, ka chhungte buai dan leh chi-ai dan te lah ka hre tawh si se hek lo. Ka aa ruai a. Ka nghilh dup bawk a. Ngaihtuahna reng ka seng thei lo. Engkim hi a tawp vek a, ka tawp ve ta ni berin ka hria.

Tichuan, vaivuta siam chu vaivutah vek chang leh turin kan vui liam ta a. A thlan chu engvang maha kalsan thei ka ni lo, tihluih theih ka ni lo bur. A thlan an vurna lei vung vum pawng chungah chuan ka thu tlat a, laina hnai te’n min awmpui tawp.

Zan hmasa aia tlai hretah chuan kan tiam chhawrthlapui ngei chu engmah hre ve lo niawm tak hian a lo lang leh ta! Rilru a kal thui ngaih ngaih khawp mai. Ngaihtuah tur ber hi ka hre thei tlat lo! A hma zawnga tap thei miah lo kha ka tap thei ve tan. Mahse, ka tah chhan tur ber kha ka thutna hnuai lei chhung thuk takah chuan an lo zalh tawh si. Ka mittui hi hruksen rual a ni lova, min awmpuitu, ka lainate mittui lah dan rual a ni hek lo.

Thil zawng zawng hi sawi a tul tawh lo. Mahse hei, kum tam fu a lo liam ta! Tun thleng mai hian….

October thla a lo thlen hian ka pangngai thin lo!

PU ROVA

Pa pakhat a awm, a hming chu Roneia a ni. A hming phuah chhan ka hre lo, a phuahtu hian duhsak takin hming malsâwm tak a phuahsak ni tûrah ka ngai. Malsâwmna a dawnpui em tih lam erawh sawi châkawm tak a ni lo. Pu Rova hian ro a nei tlêm khawp mai tih chauh ka sawi rih mai ang e.

Kum 1985 khân naupang mai ka la ni a, chutih lai chuan a chanchin ka sawi tur Pu Rova hi kan inah a rawn awm ṭhin. Pa lian lo tak, hmêl pawr fep fawp, a hmêl han en mai pawha mi hausa chhûngkua atanga chawrchhuak ni lo tih hriat ngawih ngawih hi a ni. Thingtlâng lo neia eizawng niin, a theih ang tâwka hna thawk a, chhûngkaw châwm ṭhin a ni. Tha rum a ngah lo va, tei rei peih tak leh mi taima tak erawh a ni thung. A nupui hmasa hi kum khat chuang âwrh an innei hman tihin a boral a, nupui dang nei lehin fa pali an nei tawh a ni.

Ṭum khat chu PWD lama hotu lian pakhat hian an khua a tlawh a, an dinhmun harsatzia a hmuhin a khawngaih a, PWD Labour-ah a thun ve mial a. Kum kha leh chen eizawnna bera a lo hman thin, a chempui leh a hlo thlawh chemte chu a mangṭha a lo ngai ta… Beiseina sâng tak nên Bâwngtuthlawh leh Suahdûr hmanga ei zawng tûrin Lunglei a rawn pan a. Chhûngkua-a rawn pêm nghâl chu huphurhawm deuhva an hriat avâng leh an thlawhlai han kalsan ngawt mai chu a rem loh avângin, amah chuan bul a rawn ṭan hmasa phawt a. Khawpuia inbenbel ve ngei tum rilru tak chungin a hmangaihte lênna tlâng a rawn kalsan a, kan rûn a rawn bêl lailâwk ta phawt a ni.

Naupanga thukhawchâng, chutia kan chhûngkua kan han pun belh tûr chu ka lo lâwm êm êm a. Kei hi unau zînga naupang ber ka nih bâkah, fapa mal ka nih avângin ka khua a har ṭhin rêng rêng a, chutia Pu Rova a lo awm dâwn chu a bîk takin ka lâwm lehzual hlê a; ka lâwm fuh ta rêng bawk a ni. Mi a chhawnchhaih peihin, kan kum mil tâwk leka min kawm hi a thiam êm êm a. Tin, mi hlim thei leh nuih duh tak mai a ni a; amah avâng hian kan chhûngkua kan nuih ho nasat phah hlê. Kan unau ho chuan, “Pu Ro, Pu Ro,” kan ti deuh reng a, tûnlai ṭawng takin kan Idol a ni chiang khawp mai.

Rimawi lamah
A hma kuma ka pate’n Pâwl li Scholarship ka dawn aṭanga ṭingṭang min leisak chu kan perh dûn ṭhin a. Ṭingṭang perh a peih êm êm a, thiam pawh ama tâwkah chuan a thiam viau mai. A thiam dân erawh a thingtlâng thiam deuh mai pawh a. Hun âwl a neih îk chuan ṭingṭang hi a kuah deuh reng mai ṭhin a ni. A hla hriat eng pawh a thlûk anga zût thiam loh a nei lo kha khatih laia ka ngaihsânna ber ṭhin a ni. Kûn deuh chhir chher hian a maimitchhîng siar siar a, a ke per tlat tlat paha a han zût mai ṭhin chu... mit tla lo chauhvin ka lo en reng ṭhin. Ka duh duh hla min thlantîr a, a kutzungpui dinglam tin zuah hmang ngeia perhin leh a kut vei lam khur deuh nger nger chungin a han zût ta ṭhin kha a nia.... ka tân chuan en kham-awm a ni ngai lo. Eric Clapton, Joe Satriani.. tih vêl hi ka la hre ngai lo bawk a, ani aia thiam an awm theih hi ka ring lo hial ṭhin.

Kan inhnuai luahte nên erawh an inkhak phah fo, a chhan chu a ke per kha inhnuai atangin a lo bengchheng viau ṭhin ni tûr a ni. Mahse, ṭingṭang a perh tawh chuan ke per a sim thei chuang der lo. Ka nu-in tih dân thar a rawn hmuchhuak, a ke perna tûr zâwnah chuan puanchhia kan thlep chhah a, ka dahsak ta ṭhin a, a zia phah khawp mai.

Tin, a zai thiam lo nâ-in, a zai peih êm êm a. Pathian hla a sa tam ber ṭhin. A lunglên zual châng erawh chuan lêngzêm lam hla hlui tawh tak tak hi a sa ṭhin a, ngaihnawm ka ti hlê ṭhin. Sâp hla pawh a thiam nual; mahse, a thu lam dân a mak thei lutuk! Tûn thleng pawh hian hla hlui thenkhatah hian Pu Rova hriatchhuah loh theih lohna hla ka la nei nual mai.

Cowboy
Cowboy bu chhiar a lo âtchilh viau ṭhin ni ngei tûr a ni. Cowboy thawnthu sawi hi a thiam êm êm mai bawk a. A khum leh ka khum hi insi deuh thâw-in kan hûng a, zân mut hmunah hian Cowboy thawnthu min hrilh ṭhin. Cowboy thawnthu min hrilh ṭhin hnu khân zânah lehkha ka zir peih phah ta sawt. A chhan chu, ka zir tûra bituk thiam zawh vat vat a, Pu Rova thawnthu sawi ngaihthla paha mut ka nghahhlelh ṭhin vâng a ni. A duh chen chena thui a sawi thei a, a sawi ṭhat peih deuh zânah in-draw a tam deuh a, a phûr vak loh zânah an in-draw tlêm deuh ni maiin ka hria. A changtupa kha englai pawhin Sudden-a a ni a, Sudden-a ka ngaihsân ṭhinzia kha aw... Pu Rova tluk deuh thawin Sudden-a kha ka ngaisâng hial a ni. Mahse, kha tih laia Auh-Law a tih ziah ṭhin kha Out-Law a tihna a lo ni reng a!

Ka ṭhianpa pakhat phei chu a Cowboy thawnthu ngaihthlâk châk vâng ringawt hian a lo riak fo mai. Ka sâwm ngai lo, a dîlin min dîl ṭhin. Pu Rova kan ina a lo awm kha chuan ka ṭhiante bulah pawh ka intihtheih phah khawp mai. A hnu daiha Sudden-a thawnthu chhiar ka chîn ve tâk hnuah pawh khân Pu Rova sawi aia ngaihnawmin ka chhiar leh ta chuang lo. Sudden-a hming pakhat Green (James Green) tih pawh hi a lam dân dik ai chuan Pu Rova lam dân Khreen-a tih kher hian keimahah chuan a chiang zâwk tlat tawh zu nia...!!

Inbual
Ka Pu Rova mizia dangdai leh deuh pakhat chu inbual a peih êm êm mai hi a ni. A hnathawk kal tûr hi hnathawh kawr a inbel hma hian a inbual ngei ngei phawt. Eng anga khawchhia leh vawt pawh hian a inbual a ṭhulhtîr ngai lo. Thlasik laia tui khawih ringawt pawh thil hrehawm a nih lai leh tui lum lova kan inbual ngam miah loh lai pawh khan tui vawt thovin a inbual mai a, mak ka ti khawp mai ṭhin. Ani lah chuan, “Vawikhat inleihna-ah chiah alâwm vawt,” a ti sam êt a. A inbual zawh hian a hnathawh kawr fai fahran lo hi a inbel leh tho ṭhin si a, mak ve tak chu a ni. Nilêngin hna a va thawk a, a lo hâwnah hian a tih hmasak ber chu inbual fai bawk a ni. Nitin vawihnih a inbual ngei ngei tihna a nih chu. Khati khawpa inbual peih si khan fai hmel tehchiam a pu hauh lo thung!!

Ṭhal khaw ro lai, tui har êm êm lai hian vawikhat chu ka pa hian a sawisêl deuh a, a sim chuang dêr lo. Inbual tui erawh a hman tlêm phah khawp mai. Nopui hnih chiah hmangin a la inbual lui ta tho a, inbual hming a put hrim hrim khân a ngaih a tiṭha ni ngei tûr a ni. Ama tui chawi sa hmang thova tui nopui hnih chiah inbual nân a hmang ngam ta chu nuam an ti rei lo hlê ni tûr a ni; a hranpa ngatin nitin vawi hnih inbual phalna an inpe leh ta niin ka hria.

Hmarchapui bâwl
Chawhmeh siam a thiam hlê bawk, a duh ang tâwka Dailuah a kan tawh hi chu tui bîk tak a ni. Inrinni zîngah hian Bâwng ke a rawn khai haw ṭeuh a, chawhma chhûng deuh thaw hi tualah mei chhêmin a puah ṭhin. A rawn khai haw hlima ei a châkawm loh ṭhin tehlul nên; a duh tâwka fai leh thianghlima a siam tawh hnu hi chu ei châkawm tak a ni leh ngê ngê ṭhin. Bâwng ruhkawl lian tak chhûnga a thlîng awm min bunchhuahsak ṭum te kha a va’n hlimawm thei tak. Amah a pa tê si, a saruh ken a lian si, theihtâwpin a han thingthla nghek a, thleng a sawh chawrh ṭum lah a tam. Chaw ei lai a nih pawh sawi thei lo lêkin kan nui leh vak mai ṭhin.

Hmarcha hi thak a tih theih hmêl thin tehlul nên a heh êm êm lawi a, sî hluam hluam chung hian, mittui leh thlantui tla vek khawp hian a ei ṭhin. Hmarcha a hmeh kher loh pawhin a chaw ei hi a sî ve hrim hrim a, a bula chaw ei hi a nuamin chaw ei a titui thei teh asin! Chaw a heh lêm lo; mahse, a chaw ei kha a tui reng mai niin a lang. Chawhmeh mal khaiah chuan Hmarchapui bâwl tluka duh hi a nei ang em aw… tûn thleng hian ka la ti rilru fo. Mahse, amah hian a bâwl duh leh thung miah lo. A chhan ka hre lova, tûn thleng pawh hian ka la hre ta chuang lo.

Ka nû hian a duhzia hria-in a bâwlsak ṭhin a, a’n ei tak tak mai ṭhin hi chu; a hmuhnawm satliah mai a ni lova, a ngaihnawm tel thei asin! A sî nasa leh zual êm ṭhin a ni. Ei ve duh vâng ni hauh lo hian Pu Rova hmarchapui bâwl hmeh lai en châk vâng chauhvin ka nû hnênah hmarchapui bâwl ka ngen phah fo mai. An bâwl tam leh a ei tam a, a tlêm leh a ei tlêm mai a, a ṭhing a awm ngai lo. A lo tam deuh ṭum chuan chaw ei kham dâwn hnaihah chawhmehah pawh hmang tawh chuang lovin a hâwp hmiah hmiah mai ṭhin a ni.

Nuih dân nuihzatthlâk
Nuih dân chi hrang hrang hi a in ang lo thei viau mai. Mahse, Pu Rova nuih dân anga nui hi he hringnun ka hman liam ve tawhah hian tumah dang ka la tawng leh ta lo. A mak dangdai êm êm a, a nui ringawt pawh hi fiamthu tênau a ni sa hrim hrim ringawt mai a ni. Sawifiah thiam chi a ni lova, ziah fiah theih a ni hek lo. Rei tak hi ri lovin a nui dîr char char phawt a, mi nuih zawh tawh lamah maksak tak hian a rawn ri chhuak ve ṭan a, kûk ni chiah si lo, ring deuh fâ hian a tâwp a khâr ta ṭhin a. Tâwpna a rawn siam chiah hian a nuih dân nuihin kan nuihza a inṭan thar ve leh a, a bul aṭangin keini’n kan bei ṭha leh a, ani a lo nui zawm ve leh si, za lutuk hian kan chhunzawm tlâng leh a, a tâwp a rawn khâr leh meuh chuan a ngai tê bawka a bul kan ṭan thar leh a ngai ṭhin. Nuihho tawh vêk vêk chuan tâwp leh mai hi har tak a ni.

Ṭum khat pawh chhûng inkhâwm kan nei a; a hun hman zân a ni. A ṭawng sual palh ta hlauh pek a. Ka û a lo nui chhuak, ka pa-in mitmeiin a khap; amah Pu Rova nuih a lo za ve leh tawh si, a dîr char char a, a tâwpa a’n kûk chiah mai chu ka pa inhmuam-ûp lai pawh a insûm thei bîk lo; kan vai nuih ta ṭiah ṭiah mai. Chumi ṭum chuan chhûng inkhâwm kan ṭhulh ta ringawt nghê nghê a ni.

Pu Rova mize mak leh dangdai tak, hlimawm leh nuizatthlâk tak hi sawi vek sên a ni lovang. A taka tawng tân lo phei chuan awih loh châna lo chân mai awl tak tûr a ni thei hial awm e. Mi tlâwm leh hnuaihnung taka a nihna phênah khan mize ropui leh awhawm tak a nei a, a kianga awm kha a khamawm ngai lo a ni.

A hna aṭangin an bân thut
Kum khat dâwn lai chu kan inah a khawsa ve ta reng mai. Kan chhûngkaw member tak takah kan ngai nghet vek tawh a. Ṭum khat an khua-a Chawlhni hmanga a haw zawk tih loh chu vawikhat mah a haw lo. Chumi ṭum pawh chuan kan ngai êm êm a, kan inchhûng hi a ruak huai mai a ni. Ka ngai zual ber a, zânah pawh ka ṭap ru hial. Ka ṭhianpa a ni a, ka pû a ni bawk a, ka û a ni bawk a, ka nû leh pâte ai mahin a thu pawh ka zâwm zâwk hial ṭhin. A hlawh lâk ang ang hi a mamawh tlêm tih loh chu a chhûngte a thawn vek ṭhin a. In lama a chhûngte pawh an lâwmin an khawsak a zângkhai phah khawp mai. ‘An buhte han seng fel se la, an neih ang angte tiralin rawn pêm thla mai se’ tiin ruahmanna kan siampui a. ‘Kan inhnuai kaw khat hi tiruakin an luah rih mai ang chu’ kan ti a ni.

Chutia hlim tak leh beiseina sâng tak nêna hun a hman ve lai chuan, tlai khat a rawn haw chu a rawn lunghnûr haw khawp mai a. Sawrkâr inthlâk avângin MR tam tak an lo bân a, an bân zîngah a lo tel ve a lo ni. Hre lâwk lovin chhûnah hlim tak leh ṭhahnemngai takin a thawk ve a, tlai bân dâwnah a hlawh an pêk pahin bân a nih thu an hrilh tawp mai hi a lo ni a. Kan ngui rawih hlawm ta mai le! Ka pain a theih ang tâwkin a hnêm a, a ṭawng thlamuan a, ani chu a ṭhu ngawi ngal mai. A en ngai a en reng a, tlaitin thlasik anga khêl lova a lo tih ṭhin inbual zai rêng a rêl lo.

Chaw ei a lo hun a, ngawi rengin a rawn kîl, keini naupanghovin kan be ngam tawh si lo, a khât mawi tâwka ka nû leh pâ an ṭawng leh bauh ṭhin tih loh chu kan ngawi ṭhap mai a ni. Hmarchapui bâwlin a chaw ei a titui zo tawh lova, ni dang angin a chaw ei a sî ta bawk hek lo. Ka ngaihtuah phâk ang tâwkin pawi ka tihpui a, ka sawi thiam si lo. Ka chaw ei a tui bîk lova, midangho pawh chaw ei thei rêng an awm lo.

Pu Rova a ṭap!
Chaw ei kham chhûng inkhâwm chu a hun a ni lo. Mahse, “Keima’n kan hmang ang e,” tiin Bible a chuh a, châng tawi tê a chhiar zawhin he thu hi a sawi ta a.

“Kei mirethei hian Pathian malsâwmna tam tak ka dawng a, chhiar dawn ila chhiar sên rual a ni lovang. Kan Pathian hian hmangaih tâwp lovin min hmangaih a, kan tâna ṭha tûr hian ro a rêl ṭhin a ni. Tuna ka dinhmun pawh hi ama ruatah pawm i tum ang u. Hna thawk lo, chunglêng sava te châwm ṭhintu kan Pathian hian min ensan ngai dâwn lova, min thlahthlam ngai hek lovang. Vânduaina emaw kan tih pawh hi amah min hnaihtîrtu zâwk lo ni sela, a hmangaihna kan hmuh chian lehzualna lo ni zâwk se tih hi ka rilru siam dân a ni. Hun hei leh chen hi in chhûngkaw takah min pawm a, hlim leh zalên takin kan chêng hova, lâwmthu sawi sên loh hi in lakah ka nei a ni. Ka sawi thiam lova, mahse, Pathianin ka chunga in ṭhatna zawng zawng hi a lêt tam takin a vûr ang che u tih hi ka ring tlat a ni....”

A sawi zawm thei lo, a ṭap ta tlat! Pu Rova a ṭap, ka Pu Rova ngei kha a ṭap a ni! Kei chu naupang chhe ṭah hian chhuak lutuk maiin ka ṭap ta hawm hawm mai. Ka ûte lah insûm thei bîk hek suh, ka nû thlengin an insût ri ta hrup hrup mai. Ṭahnain kan inchhûng khat a ni ta ringawt. Mangang takin ka pâ ka va melh a, ani pawh insûm tum takin a hmai zawng zawng a lo sen vek tawh a. Chutah, patling ta na nâ nâ chu a lo dingchhuak a. Pu Rova hnemna thu leh Pathian thu hrang hrang bah deuh nuaih hian a rawn sawi a, a thusawi pawh ka hre mumal lo. A ṭawngṭai a, kan Amên meuh chuan kan mit a lo bui lûk hlawm tawh. Chutah, Pu Rova a rawn ding ṭha leh…

“Ka thiam loh a ni. Kan chhûngkaw boruak ka tikhaw-lo vek mai. Min ngaidam teh u. Ka lungchhiat chhan kha ‘bân’ ka nih vâng a ni lo. In mi hmangaihna leh in mi khawngaihna hi a thûk ka ti êm a, lâwmna avânga lungchhia zâwk ka ni. Ka damchhûngin he chhûngkua anga chhûngkaw nuam hi ka tawng leh tawh ngai lovang. Ka hre reng tawh bawk dâwn a ni. Hlim takin awm ila, i nui ho leh zâwk ang u.

“Hei a hmingin hlawh pawh ka rawn la ve a, naktûk zîngah ka han bazâr ang a, tûkṭhuanah vawksa tui tak kan hmeh dawn nia. Tui lutuka siam dân ka hria alâwm, in ei teuh dâwn nia...” tiin naupangho chu min han hnêm kual hlawm a. Amah berin nui hmêl a put leh theih tâk avâng chuan kan boruak pawh a zâng leh ta hawk mai.

Zân hnuhnung chu..
Homework tih tûr kan neih ang ang chu phûr lo takin kan ti sap sap a, ka rilruah ka zirlai rêng a lang thei lo. Naktûka Pu Rova a haw dâwn chuan, tunge zânah Cowboy thawnthu min hrilh ta ang? A khumah hian tunge mû ang? Tunge ṭingṭang perh min zirtîr ta ang? Engtinnge kan chhûngkua hi hlim tak leh nui tâwp hlei thei lo khawpa kan nuih theih tawh ang? Hmarchapui bâwl kan hmeh leh hunah Pu Rova hi kan va ngai dâwn êm! Ngaihtuah tûr a tam lutuk. Ka mittui chu ka hru ka hru mai. Ka nû a rawn lût thut a, ka ṭap ru lai chu min rawn phâwk chiang kher mai. Min en vang vang a, engmah sawi lovin a chhuak leh vat a. Ka zak hlê.

A hnû lawk chuan, kan room-ah Pu Rova chuan ṭingṭang a rawn pawm lût a, “Bawiha, i zirlai kha chu dah tawh rih mai rawh, i nuin, ‘Naktûk zîngah i tihzawm leh mai dâwn nia,’ a ti, hawh i zai dûn ang hmiang,” a rawn ti a. Rang takin ka lehkhabu ka khup a, a bulah chuan ka ṭhu nghâl vat a. Nidang ang bawkin ka hla duh min han zâwt leh a, a hla zût ṭhin zînga nalh ka tih ber chu ka han sawi leh vat a. A ngai tê bawkin per ri thlep thlep pah chuan a zût khûr leh ta ngat ngat mai. Eng dang ka rilruah a lang leh tawh lo. A ṭang bawk a, zan dang aiin a thiam ka ti zual hlê. Mahse, a tâwp dâwn hnaih lamah chuan, lungchhiatna bawkin min tlâk buak leh ta... Naktûkah chuan Pu Rova hian ṭingṭang min zûtsak dâwn tawh lo... Ka mittui a rawn hnâm leh dâwn ta mai!

A ṭingṭang kuah lai chu a dah thla vat a, keimah zâwk chu min kuah ta a. “Bawiha, engatinge i lung a chhiat viau? Ka han haw ang a, ka lo kal leh thuai dâwn alâwm. Theihpatâwpin hna ka han thawk ang a, pawisa ka khâwl char char ang a, kan chhûngkuain kan rawn pêm thla dâwn alâwm. Ṭap tawh suh, naktûkah ka haw dâwn si a, hlim deuhva inkawm ka duh a nia. Kei pawh hian ka ngai dâwn lutuk che u a, in exam zawh veleh i lo zin dâwn nia. Ka lo hruai ang che, i nûte pawh kan dîl dâwn nia. Ramah kan kal ang a, nuam i ti khawp ang,” a ti a. Ka phur thar leh ta!

Ram kal chungchâng kan sawi zui dûn hrep a, a tâwpah chuan ṭingṭang bawk chu a kuah leh ta a. “I ṭingṭang hi chu ka ngai dâwn khawp mai, ka haw hunah chuan ṭingṭang perh tur ka nei dâwn tawh si lova,” a ti ta! Rang takin ka pate room-ah ka tlân phei a, ka pa hnênah chuan ka ṭingṭang chu Pu Rova pêk ka va dil a. Ka pa chuan ka lu-a tuai hauh hauh pah chuan, “I phal phawt chuan pe rawh, Bawiha,” a lo ti a. Ka tlân phei leh vat a, “Ṭingṭang hi naktûkah hâwn rawh,” ka va ti tawp a. A meng deuh kâwk a, “Ni love, ṭingṭang i nei dâwn tawh lo asin,” a ti a. “Pawi lo, kum tâwpah Scho’ ka la leh dâwn tho a, kan lei leh mai dâwn alâwm,” ka tih lai chuan ka pâ a rawn lût ve a. “Rova, Bawiha hian ṭingṭang kha a pe duh che a nih chu, lâwm takin la rawh, a hlim zâwk ang,” tiin thutak deuh tak hian a rawn sawi a. Lâwm hmêl tak hian ṭingṭang chu a kuah nghet sauh a, a’n thlêk vang vang a. Engmah a sawi zawm thei ta bîk lo; a lungchhia a ni…

Mut zai kan rêl a, zan dang zawng zawng aia ngaihnawm hian Cowboy Sudden-a (a hming dang atâna Khreen-a an tih bawk) thawnthu chu min hrilh leh ta a. Ka khumah lo mu vê-in min kuah pah bawk a, kha zân tluka ka thlamuan ṭum leh mut nuam ka tih zân kha a awm leh tawh kher lovang. Lungmuang takin a âwma bei chung chuan ka muhil ta a.

Vânduaina thuahhnih!
Zîng ka han harh chu Pu Rova kuah renga la inhria khân rizai lek ka lo kuah a. Ka hriatchhuah chuan, a hâw ta mai emaw tiin hmanhmawh takin ka zuang tho a. Choka ka va luh chuan ei rawng hi a lo bâwl sar sar a. Sa rim a nam châk châk dânah chuan nizâna a sawi ang khân Vawksâ a lo han lei tih ka hre nghal mai. Thingpui min lo thlit vat a, kan inkawm luam hnu chuan, ka homework chu ka tihsan ta a.

Tûkṭhuan Pu Rova siam tui tak chu puar takin kan kîlho va. Chaw eikham chuan keini unau chu School kal tûrin kan insiam a, tûk dang ang lo hlê mahse, Pu Rova’n ka ṭingṭang pêk a hawn dâwn avâng chuan a rûk takin ka hlim ru tlat. Ani chu Dar 12:00 Bus-a chhuak tura inruahman a nih avângin a la hmanhmawh hran lo. Mittui êm chu a tla tawh lova, inthlahna thu leh exam zawha an khua-a zin chungchâng sawi pawlh nuaihin kan inchibai a, School lam kan pansan ta a.

Chhûnah chuan nidang angin ka hlim thei rêng rêng lova, bân lâwk kâra thiante nêna infiam lah ka peih hek lo. Pu Rova ngawt chu ka rilruah a awm a, ka ngai ngawih ngawih a ni. Chhûn chawlha kan haw chuan huphurh lâwk ang ngeiin a lo chhuak hman tawh a, ka ngai kher mai! Ka ngai takzet a ni! Khatih laia ka awm dân ni-a ka hriat ber chu, sawi fiah theih si loh hian ka ruak huai ni berin ka hria.

Chawhnu kan ṭan leh a, kan zirlai hriat alawi ka nei lova, Zirtirtute thusawi ka bengah rêng a lût lo. Period inthlâk dâr ri bawlah hian ka harh leh zawk ṭhin. Period tâwp ber kan kal lai chuan kan Miss chu pâwn lam aṭanga rawn be duh an awm avângin a chhuak lawk a, ‘Tunge ni ta?’ ti rilru chungin pâwnlam en chuan kan dâk huang huang hlawm a. Ka va hmuh chu kan ṭhenawm tlangvâl, u Sêna a ni tlat mai. Eng thil nge thleng ta ang le? Ka bangbo khawp mai.

Rei fû an inbiak hnu chuan Miss chu a rawn lût leh a, a rawn hawi kual deuh ruai a, min hmuh chuan min rawn pan ta chat mai! Keima chungchâng a ni ngei mai le? Ka beng bulah zawi deuh hlek hian, “I lehkhabu kha khung fel la, i hâw thei e. Pâwnah sâwn tlangvâlin a nghâk che a....,” a ti ringawt a, sawi zawm tur nei ang deuh hian a ang zuau a, a ngawi leh daih a. Bangbo ang reng tak hian ka inkhung mawlh mawlh a, kan class-a mite zawng zawng chuan mak ti tak hian min en ṭhap niin ka hria. Zawi muang hian ka chhuak ta a, U Sêna chuan min lo kai vat a. A piah deuhah chuan, ka ûte pahnih an ipte ak chunga an lo ṭap fap fap hi ka va hmu a, mak ka ti kher mai! Enge thil ngê thleng ta ang le?

U Sêna chuan min kai a, kan kal ta a. Ka ûte’n min zui; an ṭap an ṭap mai si. Thil awmzia ka zâwt ṭhin, an sawi duh bawk si lo. Ka buai ta takzet mai. U Sêna chu a ding a, huphurh hmêl tak hian he thu hi min hrilh ta a... “I Pu Rova te chuanna Bus kha a accident a, a thi zîngah a tel hlauh alâwm mawle, i pate’n rawn hruai tûr che uin min rawn tîr a,” a ti ta! Ka bîng mup a. Ka sarâk nghâl chiam ni ber hian ka hria... Min kaihna aṭanga chuan ka tâl chhuak a, “Pu Ro.... Pu Ro...” ti-a au chungin ka tlân ta chiam mai a. U Sêna’n min ûm; min man bet; ka tâl; ka râk vak vak a. Engmah ka hre chhunzawm ta lo.

Ka harh leh chuan khua a lo thim ṭêp tawh mai a. Ka nû hian puan huhin min lo dep a, ka harh tâ chu a lâwm hmel hlê mai. Engtinnge kan in ka thlen a, engtinnge ka khumah ka mut pawh ka hrethiam tawh lo. Ka hawi â ruai a, ka theih tâwka ka awmdân ka han ngaihtuah lêt chuan, Pu Rova chu ka hrechhuak ta! A accident a, a thi! Ka mumang niin ka hre thut a, ka nû chu ka hrilh vat a, “Nu, Pu Rova kha ka mumangah a lo accident a, a lo thi a...,” ka’n ti mai chu(h)! Ka nû mittui a rawn dîr chhuak zawih a, a ṭap ta hlawp hlawp mai. Mumang a nih lohzia ka hrechhuak ve zui nghâl, kan ṭap dûn ta hlawp hlawp a. Ka nû chuan, “Bawihte, i pu Rova ruang chu a rawn thleng ṭêp tawh ang; tlangvâl i nih kha, chhel taka awm tum ang che aw…..”

Chhel dân ka thiam lo, a awmzia ka hre lova; ka ngaihtuah thei hek lo. Ka hriat chhun chu, Pu Rova ka khawngaih a ni. Nizan maiah khan ka bulah ngei hian a mu a, min kuah hle hle a, min duat êm êm a nih kha! Ka ngaih em em chungin min hawsan a, a thi leh ta si maw? Khawvêlah hian ka hmu leh ngai tawh lovang maw? A ni thei lo, ka ring thei lo, ka phal bawk lo, ka phal lul lo a ni! Pu Ro, a va mak teh thut ngai ve …! Ka ṭap bâng thei ngang lo. Heti khawpa ka tuar a nih chuan, a fate phei chuan engtiang taka nasa-in tuar ang maw?

Ka nûte min ngaihtuah lutuk chuan kan in bula nurse, U Te-i an va ko ta ringawt a. Inchiuna rawn kengin min rawn chiu a, nâ ka hre lova, inchiu hlauh nachâng pawh ka hre tawh hek lo. Mahse, ka mut a chhuak ta tlat. Ka ngaihtuahna a vai riai riai a, engmah ka hre leh ta lo…

Pu Rova RO kan ṭahpui...
A hnua ka ngaihtuah lêt leh ngial pawhin, ka muhil ka harh leh hnua thil awmdân zawng zawng kha chiangkuanga sawi tûr ka hre tawh lo. YMA-in kuang an siamsak a, an khaw lama phurh a nih thu te kha chiang lo ruai chuan hriain ka inhria. A ruang pawh ka hmu ngei tih chu ka hre nain, a thi hmêl awmdân leh a hliam tawrh dân pawh ka hre chiangkuang tlat lo. Hei erawh hi chuan tûn thleng hian min la vêl thin... Khatia a kal ta kha, Bus-ah pawh chuan rem leh rem lo pawh sawi lovin ṭingṭang kha a pawm tlat a, anmahni bawihsâwmtute’n a ruang an zu hlâwm lai pawhin ṭingṭang chu a la kuah reng an ti. Aw… Pu Ro, kha ti khawp khan maw ka ṭingṭang pek che kha i lo hlut le…!!

He ṭingṭang, neitû nihna chelh rei lo teh mah sela ‘Pu Rova ṭingṭang’ kan tih tlat hian, kum 15 a liam tawh hnu, zanin thleng hian min la vêl a, min la vêl zui zêl dâwn a nih hi! Kan chhungkaw ro pawimawh tak hi a hming pu zo lo tak Roneia khân min hnutchhiah a. Ro dang min hnutchhiah tûr nei lo mah sela, kan tân chuan Pu Rova RO min hnutchhiah hi a hlu takzet a, kan vawng ṭha reng tawh ang.

Pu Ro, nang chuan min tihlim ṭhin kha a ni a, i RO min hnutchhiah erawh hi chuan min vêl ṭhin a sin…!

(misual.com-in Thawnthu tawi inziahsiak a buatsaihah he thawnthu hi ka ziak a, ka rin lâwk ang rêngin lawmman a dawng zo ta lo)

CH CH PA!!

Pan lai hun nuamte’n mual an liam zo tawh a, vânglai hun hlimawm meuh pawh a chuai ta ruai ruai mai. Chhuihthangvâla’n zuapa ka chang a, hrailêng chawiin puak, pawm leh kaih ka fawmkem ta! Chhangchhe pa nunchan zirin, ‘Ch Ch pa’ tiin lenrualte’n ka hming an sêl ta!

Het chheiraw!! Chhuihthangvâl nun ka chen chhung khan tûn hun hi ka dâwn pha lo va, ka beisei ngai hek lo. ‘Tiam tlat e’ ti-a zungbun kual tle tak inbuntîrna piah lamah hian hlimna chauh ka lo beisei ṭhin a, famkimna tualah lêngin Vân rim nam rum rum khawpa hun nuamah ka lêng reng dâwn emaw ka lo ti. Hnai lo mai!! Vân rim chu sawi loh, zun hîng rim ka nam reng zâwk ta si! Nupa nun ka zirlawkna-ah he’ng hi a tel lova, ka inbuatsaihna a ni bawk hek lo.

Inbuatsaih loh Topic-ah Exam ka bei mêk a, pass zo tak ang i maw? Chhân thiam a har a, vâl hian ziah tur ka vai a nih hi! Pen hmawr seha hawikual hruk hruk reng hi ka pass phahna a ni dâwn lo tihah ka chiang a, theihtawp chhuah a ngai a ni. Zir miah lo pawhin he exam hi pass ka duh tlat mai si le… Khawi nge.. vâl hi…

Ka sakhming hi zalêng zawng te’n sêlin, phuahchawp hming mak tinrêngin chawi mah se la, hringnun lamtluang ka chhuina kawnga ka nih tûr rêng ni mai ka lo ni. Ka harhchhuak ta! Tu ka dem lo’ng, zahah ka la hek lovang. Ka hraite avâng hian koki insanhleih bûr khawpa ka lo awm a, hîng hem hem rim nam reng ka lo nih palh pawhin, ka thai thinlai a dam chhûng chuan; engah ka hlim loh lem ang?

Chatuana hun ka hman dân tûr pawh ni hlei lo; a ṭul leh nau êk ka su eng puat anga, naute nu pawnfên thleng pawhin ka hmâ tel mai ta lawng… Tih tak êmah chuan a pawnfên ka sûk tûr zûna uai hian a ni lawm ni tlângrêl dâwn lêk lova ka lo lên ṭhin? Tunah engah tlângsêl chu ka hlauh viau lem ang? Amah avâng vêk hian a ni lâwm ni vawi tam khuang ruahpui sûr ka do va, thim hnuaia an rûn ka pan ṭhin? Sawi tak zêlah chuan, he nu vâng tho hian a ni lawm ni vâl dang tâwna hmaisen ka put a, kuttum hial ka lo lek tawh?

Engpawh huama ka thlan, ka hmangaih hi chhawmdâwl a ngaih lai hian ka phatsan ang maw? ‘Pâ lo’ tih leh ‘Thaibawih’ tih hming satliah tak put hlauh vâng ngawt hian a duh anga che chhuak thei lovin ka chhungril hmangaihna hi ka up bet ang maw? Teuh lo mai, a teuh lo mai. Lum hlumah pawh ka hlawh duh ṭhinna thinlûng kha, pawnfên nêm nuai satliah mai mai hian ka lanchhuahtir thei lovang maw? Chuti a nih ngat chuan kei hian lum hlum ka ngam tak tak hauh lo tihna a ni ngei ang le!

Kâ maia hmangaihna lantir mi ka ni tûr a ni lo, thiltih hmang ngeiin ka thinlûng hmangaihna hi pârchhuak rawh se. Exam ka beih tawh a zawnga exam nuam ka tih berah a chang ta! Ka inbuatsaih loh zawhna chhang si hi, ziah tâwp dân pawh thiam lo khawpin vawi tam paper ka dil belh ta! Haleluiah! Fail rêng ka hlau ta lo, thiam loh chantîr lah ka hlau na hek lo. Khawvêl hi ka tân a pâr a, chu a pâr chu tudang ni lo, kei ngei hian ka tlân ṭan ta mêk a nih hi. Mi vannei ka va ni teh lul em!

Ka ziah zawm peih tawh lo, a nih nih nih tîr ula, in duh angin chhunzawm mai teh u.. Hei erawh min hriatpui thung ula, ‘ka testimony a ni kher lo’ tih hi..