VANDUAINA

Mihringin vanduaina kan tih hi a inang lo thei khawp ang. “Keini zawng kan van a duai em a ni” ti-a mi tu emawin thu a sawi ringawt hian, a thusawi khan enga ang kawnga vanduai nge a nih tih a la sawi chiang miah lo. Thihna vang emaw, hrisel lohna vang emaw, retheihna vang emaw pawh a ni thei e. Engpawh nise, vanduaina tih tawngkam hrim hrim hian thil tha lam a kawk ngai lova, chhiatna lam a kawk zawk thin a, tu tan mai pawh hian tawngkam nelawm loh tak chu a ni phawt mai le.

‘Mihring tungchhoa lo piangte zingah hian vanduai bik hrim hrim hi an awm’ tih hi pawm loh pawh tum ila, pawm loh theih lohin mi thenkhat nun hman dan atangin kan hmu thei thin. ‘Engvangin kherin nge maw, vanduai tur bik hian Khuanu hian a lo siam bik le?’ ti-a rilru tala zawhna chhan theih si loh siam a awl khawp thin. Mahse, hemi dawt chiaha thil dik leh inhnemna tur lo awm leh chu, ‘Khawvelah vanduai ber a awm theih loh’ tih hi a ni. ‘Vanduaina tawp a ni’ ti-a kan sawi fo thin pawh hi tuar ve lem lo tan leh kawng danga vanduaina lo tawk ve tho tan chuan ‘a tawp’ emaw ‘ber’ ti-a lo pawmsak ngawt kha a theih chuang loh. Kan tawn leh kan tawrh theuh hi a na thin a, ber tih mai awl tak a ni reng a ni.

Kawng leh lam zawng chuan, Vanduai kan tih tam takte hian kan ngaih vanduai ang em em hian vanduai an inti ve lem lo thei bawk. Tehna hi a pawimawh lai ber a ni fo mai. A tlangpui thuin mi chungchanga ngaihdan kan siam dawn hian keimahni atangin kan teh duh khawp mai. Entirnan, “Chu mi chu a hausa” lo ti ta ila, a chhan hmasa berah chuan ‘kei aiin a hausa’ tihna a ni phawt duh viau. Mahni aia rethei hi hausa-a chhiar an har viau. Chutiangin vanduaina chungchangah pawh hian mi vanduai kan tihte hi kan dinhmun atangin kan teh a, keini ve teh lul ai pawhin an chan a lo chhe zawk a, kan khawngaih ve leh chhawn ngaite an lo ni a, vanduai kan ti ta thin a ni. Tin, vannei viaua kan hriat mekte pawh hi mi thenkhat chuan vanduai an lo tiin anmahni ngei pawhin vanduai an lo inti ve mek tho a ni.

Mahni dinhmun dik tak inhriatchian hi kan damchhunga thil har pawl a ni fo dawn hian ka hre thin. Tin, kan dinhmun chungchanga mi zawng zawngin ngaihdan inang an siam hun hi a awm thei lo bawk. Kei chuan vanduai viauin ka lo inhria a ni thei e, emaw vannei ve viauin ka lo inhria pawh a ni thei. Mahse, min thlirtute ngaihdan hi a dang thei khawp ang. Chutiang zelin kan sual ka that chungchangah pawh.

Vanduaina te, vanneihna te leh mihring tawn theih thil engkim mai hi mihring kan nih ve miau avangin kan tawn ve theih vek a ni a. Kan tawn ve theih tur anga kan ngaihtuah thui duh ngai lem loh Thihna thleng hian ‘kan ta’ vek a nih zia kan la hre vek dawn a ni. Chuvangin mihring kan nih chhung hian eng vanduaina emaw vanga beidawng tawp tak meuha rilru tih hah te, Pathian min pek kan hriselnate hloh vek khawpa lungngaihte hi mipuitling tan chuan tih loh tawp tur a lo ni. Beiseina kawl eng hi kan duh phawt chuan englai pawhin kan insiam thei a, chumi eng pan thei tawh lo khawpa kan rilru taksa a chauh hun hi chu a lo awm a nih pawhin thil thleng fo chu a ni lo phawt ang.

Vanduaina kan tawh thin atang hian engtinnge kan tal chhuah theih ang tih kawng thum lekin in chhui dawn teh ang :

1. MIHRING KA NI A, KA TA A NI : Kan sawi tawh angin ‘Engkim kan ta a ni’ tihah hian chian em em phawt a tul ang. Mi tupawh a dinhmuna lungawi thin hi khawvela mi vannei ber an ni, an lo ti thin a. A dik hle. Mite hmuha ka chhiat ber lai leh ka vanduai em em lai pawhin, kei a tuartu ber khan ‘ka ta a ni’ ti-a ka dinhmun lungawi taka ka pawm theih phawt chuan, ka vanduai chuang miah lo nia mawle. Pathianin duh taka a siam mihringte hi an tawrh zawh loh khawp chhiatna a thlen phal lo tihah hian chiang ila, theih ang tawka Ama chakna ringa tawrh chhuah tum hi mihring puitlingte nun dan tur a lo ni.

Hetih lai hian mi puitling chuan a tuar na miah tur a ni lo, tihna lam erawh chu a ni chuang lo. Mihring kan nih miau avangin tawrhna mitui te, lungngaih thaw-i-pikna te, manganna awrawl te nen lam kan lantir hi a tul a nih phawt chuan insum tur a ni lo. Heng zawng zawngte kan nih dan tura Pathian siam a ni tlat. Pathian min siam ang ngeia kan tawrhna kan lanchhuaktir hi thil pawi a ni lo. Mahse, kha dinhmun atanga talchhuah tum ngei erawh kan bat a ni.

2. VANNEIHNA THLENTU A NI ZAWK THEI : Kan hmalam hun hi tuman kan sawi lawk thei lova. Tuna vanduaina-a kan ngaih hi, nakinah chuan vanneihna-ah a chang hlauh thei a, a chang fo tawh thin reng a ni. Hei hi vanduaina tuar mekte tan ngaihtuah thin a tha hle mai. A hun lai chuan thil har tak pawh a ni. Mahse, talchhuah tum tak takte tan chuan tihmakmawh a ni tlat thung si. Zirlai tam tak hlawhchhamna atanga harhchhuak a, an hlawhchhamna hlawhtlinna bula chantir ta zawk an awm tawh. Lusunna avanga nunkawng zawh ngil ta sawtte, Pathian chhar phah ta te pawh sawi tur an tam mai. Tin, mahni nun kawng theuh pawh chhut let ta ila, kan thil tawn, a hun laia hrehawm kan tih em em, mahse ‘kha thil kha lo tawk ta lo ila, tun dinhmun hi ka thleng lovang a..’ tih kan neih theuh tawh ka ring. Siamtu hian kan tana tha tur hi a hre em em a, keini ai daih hian kan tana tha hi min lo ngaihtuahpui zawk thin a lo ni. Chuvangin, vanduaina hian mihring hi min delh bet lo sela, chakna thar min siamtu atana kan hman hi min siamtu Pathian duhdan pawh a ni ngei ang le.

3. MAHNI AIIN MIDANG : Hringnuna kan dah pawimawh ber chu ‘Keimahni’ hi a ni. Nitina kan ngaihtuahna luah tam ber ziah thin tu pawh ‘Keimahni’ a ni tlat thin. Thil tha lo a ni hran lo. Kawng leh lam zawnga chhut phei chuan, mahni ber pawh inngaihtuahna nachang hre lo chu mi mawl tak kan ti thin reng a ni. Mahni inngai pawimawh thiam apiang hi tunlaiah chuan mifing kan ti hial tawh mai. Engpawh nise, vanduaina tawk mekte, rilru hahna nei mekte tan chuan mahni inngaihtuah lutuk hi thil tha ber a ni lo fo thin. Mahni chanchhiatna te, vanduai bikna te ringawt mai ngaihtuah a hun hmang reng tan talchhuah a har zual bik thin. Rilru hah em em lai leh mangan em em laite hian midang keini aia tuar nasa zawkte emaw, keini aia harsa zawkte ngaihtuah hram hram tum ila, a theih phei chuan tanpui hial zawk ila a tha khawp mai. Chu rilru midangte tana luangchhuak tak chuan kan hahna min chhawk a, beiseina duhawm zawkah min hruai lut awl zawk thin. Mahni intanpuina tha ber chu midang tana nun hi a ni tlat a ni.

Awle, sawi tur a tam thei ang. He kan damchhung reilote-ah hian vanduaina tawk lo mihring kan awm lova, malsawmna dawng lo mihring lah kan awm hek lo. Kan hlim ni zawng zawng leh kan lungngaih ni zawng zawng hi buk tawn ta ang ila, a inchen hial awm e. Kan hringnun zirlai damchhung daihah hian hlim dan dik leh lungngaihna atanga talchhuah dan zirchhuah hi thil har ber pawl a ni hial ang. Chuvangin, he zirlai pawimawh tak hi zir thar leh ila, hlawhtlinna tha tak neia hringnun hman liam i tum hram hram teh ang u. Mi puitling zia a ni si a.


– 09.05.2009