HLAMZUIH

Kan pi leh pute khan nausen kum tling lova thite hi ‘Hlamzuih’ tiin an lo vuah a. An sawngbawl dan pawh a danglam hle. Nausen ruang chu Bellam chhungah zalhin, artui chhum leh sakuh an phum tel thin. Artui chhum chu Nausen thlarau, Pialral kawng kawhhmuh tu tur a ni a. Kawngah a lum biang biang anga, chu chu um zelin Pialral hruai thleng thei turah an ngai. Tin, sakuh hian a hnung lamah a lo venghim bawk anga, him taka Pialral thlenpui thei turah an ngai bawk. Pialral kawtchhuahah pawh Pu Pawla’n zawhna zawt buai lovin a lo kal tlangtir mai thin. Hlamzuih phum na-ah hian Nupui pasal la nei lote hi an tel ve thiang lova, an tel ve chuan fa an neih ve hunah hlamzuih bawka a thih ve an hlau a ni awm e.

Tawng upa-ah “Hlamzuih tah chu nep te” tih a awm thin a. Mei khu nasa tak vang emaw engemaw dang vanga mittui a lo tlakin, he thu hi fiamthu rawng kaiin an chham chhuak thin. Hei hian hmanlaia kan pipu ten Hlamzuih an lo ngaih dan a tilang chiang hle awm e. Rilru takin uiin tuar hle mahse nasa taka tihlan a rem ve lo va, zahthlak lama ngaih a ni mah zawk thin. A bikin pa tan phei chuan tuar loh hmel thei ang bera awm kha awm dan phung tur a ni zawk tlat. Mahse, he tih reng lai pawh hian a tuartu rilru chhungril tak chu a rum nasa hle thin ang tih a rin theih. Thinchhe hmingthang Pawngvina meuh pawh khan a thurochhiah pakhatah ‘Hlamzuihte hi lo ngaihsak hram ang che u, nu tan chuan na tak a ni’ a ti hial a nih kha.

Chanchin thain kan ram a la thlen hma, thingbul lungbul bia-a kan pi leh pute ramhuai hnena inthawina an hlan thin lai khan, puithuna hrang hrang an ngah hle thin. Ramhuai hlau leh tlawn reng rengin an hun tam tak an hmang a, an duh ang leh chak zawng ang pawha khawsa hlei thei lovin, mawlna leh atna-in a tuam a. Mahse, tunah chuan ‘Chanchintha-in ramhuai a um bo ta’ tiin engthawl takin Pathian kan fak thei tawh a. Kawl anga min phuar tlattu tam tak ten mual min liamsan tawh a, Chanchintha engah hmasawnna kawng chi tinreng nen Khawvel tukverhah kan dak pha ve ta hial a ni.

Hetia kan nunphung atthlak tak leh hahthlak tak tak kan bansan zawh deuh vek tawh hnu hian Hlamzuih kan la nei ta cheu a. Tuna kan kalphungah chuan Thla thum (Ni 90) tling lova naute a thih chuan Hlamzuiha ngaih an ni. YMA leh Kohhran lam pawh Hlamzuih thihna-ah an inrawlh ngai lova, kut an sil san hmiah mai a ni. Thenrual tha leh mi tlawmngai tlemte-in kuang siam sakin Hlamzuih thlanmualah eng hunah pawh thi se, an phum nghal mai thin.

Kan Kristianna-in kum 120 dawn min chenchilh hnuah hian engvanga Hlamzuih chungchang hi la ngaihthah reng nge maw kan nih le? Mizo mipui nawlpui hian Hlamzuih kan sawngbawl dan leh kan vui dan hi tha kan ti tawh lova, mahni tawrha kan inchanin a na kan tihpui hlawm a nih hi. Mahse, engatinge kan kalphung pangngai tho hian kan la kal reng? YMA hian Kohhran a ngaichang a, hma a la lo mai nge? Kohhran lam zawk hian YMA lam hi a la ngaichang zawk?

Nu-in hah takin thla kaw chhung a pai a, thi lova ruangin harsa tak maiin a hring a. A fa hmel a hmuhin hmangaihna sawi hleih theih loh khawpa nasain a hmangaih nghal a. Harsatna hrang hrang karah pawh a fa tan chuan eng pawh huamin duat em emin a chawi a, hnute tuiin a chawm a. A hmalam hun tur leh a lo puitlin ve hun turte suangtuahsak chunga hlim taka hun a hmanlaiin vanduaithlak takin thihna kut vawtin a man sak ta a. A na a sin. Beiseina a lo neih ve zawng zawng te’n vawi leh khatah mual an liamsan duak a. A hnute lah chu hnetu tur a awm tawh lo tih hre lek lovin a tan ngaiin a tang reng mai si. Rilru a va na duh dawn em! Pa tan meuh pawh tawrh nuam tak a ni bik hauh lovang. Thihnain a rila rah ngei mai chunga ro a relsak hi tu pa mahin zam taka an tawrh hi ka ring thei lo.

Rilru na leh baihvai em emin an kun a, eng ni tawh lo mahse a ruang tal pawh chu an en kham thei lova, an la thlahlel em em a ni. Mahse, kan dan hman laiah chuan thenrual tha leh tlawmngai ten kuang an siamsak sul sul a, vuina mumal pawh nei lovin an han phum sak tawp mai thin chu a nia! A va hrilhhaithlak leh zual dawn em! Hmangaihtu rilru atang chuan thihna theuh theuh hi a nat dan a nep hian ka ring mawlh lo a ni.

Nia, leh lam zawnga ngaihtuah chuan nausen buchip eng mah pawh la hre tham lo an ni a, vantlangin awm ni khama han buaipui luih luih atan em chuan an naupang lua deuh ngei mai. Thalai rualin zan thum meuh han lenpui a, tlangval ten nileng hna-a neiha thlan han laih sak atan em chuan a nep deuh pawh kan ti thei ang. Mitthi sawngbawl dan pangngaia, zualko han kala, buhfaite han khawna, khawhar in riah thleng thlenga han tih ve thlap atan em chuan a tul lo tihna pawh a awm ngei ang. A dik khawp mai. Mahse, tuna kan kal dan, mihring pawh ni pha chiah lo leh ran thi phum aia u deuh awrh ang chauhva kan insawngbawl hi chu a YMA ka ti thei lova, Kohhran tih atan pawh mawi ka ti hek lo. MHIP thleng pawh hian ka dem che u a ni. Nu in ni a, nu-in fa a hmangaihna hrechiangtu pawh in ni. Pawngsual in duh loh zia lantirnan huaisen taka kawng in zawh ngam ang tluk hian hma la ula, ngaih pawimawh in hlawh dawn teh lul nen le... Mahse in ngawi reng si!

Tih tak emah chuan Nau titla (abortion) ringawt pawh ‘nu pum chhunga la awm mah nise nunna nei a ni a, tualthat an ni tho tho’ tiin kan sawi a, kan dem em em thin a ni lawm ni? Kohhran hian a member duhawm tak pakhat a chan a, engmah buaipui lovin a kut a kuangkuah san ang maw? Thlanah Kohhran Upa-in tawngtaina-a thlah a, mawihnai leh a tuartu tana lungawithlak taka thlah hi a har em em emaw ni le? YMA lam tan pawh ruang awm tawh loh hnu-a ‘YMA zan’ hmang kher lova, nikhat emaw zankhat emaw tal han buaipui hi thil harsa lua a ni dawn em ni le? Kan thei ang, kan thei em em ang. Mitthi chhungte lam tan a hlu dawn em asin.

Hawh u, i ngaihtuah chiang leh teh ang u. Kan lo tih dik tawk loh tam tak kha chu hunin liampui tawh sela. Tun atang hian Khawtlang, Kohhran leh YMA hian Hlamzuih sawngbawl dan hi ngun leh zualin ngaihtuah ila, kan tih tur dik tak hi dapchhuah ngei tumin tan la thar leh teh ang u. Pathian lawmzawng tak chu tapte tahpui leh tuarte tawrhpui hi a ni si a...